Ξεκινούν σε λίγες ημέρες και φέτος οι πανελλήνιες εξετάσεις και σε πολλά ελληνικά νοικοκυριά γονείς και παιδιά βρίσκονται σε εγρήγορση και άγχος. Ψυχραιμία! Η περίοδος των πανελλήνιων εξετάσεων είναι σίγουρα μια αγχωτική εμπειρία για όλη την οικογένεια και φυσικά για το παιδί που πολλές φορές νιώθει πως από αυτή τη διαδικασία κρίνεται το μέλλον του.
Στην εκπαιδευτική διαδικασία πολλοί μαθητές αντιμετωπίζουν αισθήματα άγχους και στρες – κυρίως κατά την εξεταστική περίοδο, με αποτέλεσμα να σημειώνουν μειωμένη επίδοση και χαμηλότερα αποτελέσματα από αυτά των προσδοκιών τους. Οι εξετάσεις είναι ένα αναπόσπαστο, αλλά και φυσιολογικό μέρος της σχολικής, και όχι μόνο, ζωής, αλλά για πολλούς μαθητές μπορούν να αποτελέσουν περίοδο έντονου άγχους.
Η κατάσταση στρες στην οποία υποβάλλονται οι μαθητές μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία συγκέντρωσης, αρνητικές σκέψεις, ακόμα και σε σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλοι και στομαχόπονοι. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές στρατηγικές που μπορείς να εξασκήσεις για να διαχειριστείς το άγχος σου και να προσεγγίσεις τις εξετάσεις με μια πιο ήρεμη και πιο σίγουρη ματιά και να αποτελέσουν ευκαιρία για να μάθεις και να γίνεις καλύτερ@. Ζητήσαμε, λοιπόν, από τη Φωστηρία Αμανατίδου, Ψυχολόγο Ειδική στη Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία, να μας αναλύσει παρακάτω τους τρόπους διαχείρισης του άγχους των εξετάσεων των μαθητών/ριών.
Επειδή οι εξετάσεις είναι ένα ευαίσθητο σημείο της σχολικής ζωής και όπως όλοι γνωρίζουμε η επιτυχία των μαθητών/ριων στις εξετάσεις δε βασίζεται μονάχα στις γνώσεις που έχουν αποκομίσει αλλά και στον τρόπο διαχείρισης του άγχους τους. Έτσι λοιπόν, το πώς οι μαθητές/ριες θα το διαχειριστούν, θα καθορίσει και το τελικό αποτέλεσμα.
Πώς μπορούμε λοιπόν να αναγνωρίσουμε τα σημάδια του άγχους; Πώς μπορεί ένας/μια μαθητής/ρια να διαχειριστεί το άγχος πριν αλλά και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων; Πώς μπορεί η μελέτη να γίνει πιο αποδοτική; Τι χρειάζεται να κάνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί για να μην ενισχύουν το άγχος του μαθητή;
Αρχικά χρειάζεται να αναγνωρίσουμε τα συμπτώματα του άγχους τα οποία εμφανίζονται σε σωματικό, συμπεριφορικό και σε γνωστικό επίπεδο στους μαθητές/ριες.
Τα σωματικά συμπτώματα του άγχους των εξετάσεων είναι:
- Ο πονοκέφαλος
- Ο ιδρώτας
- Το σφίξιμο στο στομάχι
- Το πλάκωμα στο στήθος
- Η ζάλη
- Η ταχυπαλμία
- Η θολή όραση
- Το τρέμουλο
- Η ξηροστομία
- Η τάση λιποθυμίας
- Η αίσθηση του κόμπου στο λαιμό
Συμπεριφορικά τα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι τα εξής:
- Ευερεθιστότητα
- Επιθετικότητα
- Υπερκινητικότητα
- Τάση προς απομόνωση ή τάσεις φυγής
- Αναβλητικότητα
Σε γνωστικό επίπεδο οι σκέψεις που εμφανίζονται είναι οι εξής:
- Δε θα τα καταφέρω
- Δεν αξίζω
- Είμαι άχρηστος
- Θα αποτύχω, είμαι μια αποτυχία
Το πώς θα διαχειριστεί ο/η μαθητής/ρια το άγχος των εξετάσεων που τον/ην διακατέχει πριν από τις εξετάσεις σχετίζεται με το πόσο καλά έχει οργανωθεί, καθώς και με το αν η απόφαση να δώσει εξετάσεις είναι δική του/ης ή των γονιών του. Διότι, αν η απόφαση προέρχεται από τον/ην μαθητή/ρια, τότε αυτό σημαίνει ότι αφορά δική του/ης επιθυμία, ενώ αν η απόφαση προέρχεται από τους γονείς του/ης αυτό σημαίνει ότι θα εστιάσει στο να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους όπου τότε το άγχος εντείνεται.
Για να είναι πιο αποδοτική η μελέτη των μαθητών/ριών χρειάζεται ο χώρος, στον οποίο διαβάζουν να είναι οργανωμένος. Πιο συγκεκριμένα, στο χώρο μελέτης δε χρειάζεται να υπάρχουν πράγματα που αποσπούν την προσοχή του μαθητή/ρια, όπως π.χ. το κινητό, ο υπολογιστής που μπορεί να τον/ην παρασύρει να αφήσει το διάβασμα και να ασχοληθεί με το διαδίκτυο εκτός αν αυτός χρησιμοποιείται για συγκεκριμένο σκοπό ο οποίος συνδέεται με την ύλη των εξετάσεων. Επιπλέον, ο χώρος μελέτης χρειάζεται να είναι καθαρός, τακτοποιημένος, ούτε πολύ ζεστός ούτε πολύ κρύος και να επικρατεί ησυχία.
Χρειάζεται να τονίσω ότι τα παραπάνω δεν είναι απόλυτα δεδομένα, καθώς μπορεί ένας/μια μαθητής/ρια να διαβάζει καλύτερα σε ένα ήσυχο περιβάλλον κι ένας άλλος να διαβάζει καλύτερα όταν υπάρχει μουσική. Για αυτό το λόγο χρειάζεται ο/η καθένας/μια να βρει τι είναι αυτό που τον/ην βοηθά καλύτερα. Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς να μην επιβάλλουν αυτό το οποίο οι ίδιοι θέλουν ή που βολεύει τους ίδιους ή που οι ίδιοι θεωρούν σωστό για το διάβασμα. Είναι απαραίτητο να αφήσουν τον/ην μαθητή/ρια να επιλέξει αυτό που τον/ην βοηθά καλύτερα.
Ακόμη, ο/η μαθητής/ρια που διαβάζει χρειάζεται να κάνει μικρά διαλείμματα για να χαλαρώνει. Και είναι βοηθητικό να ξεκινήσει το διάβασμα από τα εύκολα συνεχίζοντας με τα δύσκολα, να υπογραμμίζει και να κρατά σημειώσεις, να μοιράζεται τους προβληματισμούς και τις απορίες του με τους/τις συμμαθητές/ριες του όταν κάτι δεν είναι κατανοητό και να ρωτά τους/ις καθηγητές/ριες του.
Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να εστιάσω στην απορρύθμιση της αναπνοής, καθώς είναι το πιο συχνό σύμπτωμα του άγχους κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Γι’ αυτό λοιπόν οι μαθητές/ριες θα χρειαστεί να εξασκηθούν από πριν στη διαφραγματική αναπνοή (εισπνοή από τη μύτη έχοντας την αίσθηση ότι ο αέρας κατεβαίνει στην κοιλιά, η κοιλιά φουσκώνει σαν το μπαλόνι και στην εκπνοή αποβολή του αέρα από το στόμα έχοντας την αίσθηση ότι η κοιλιά ξεφουσκώνει) και να εφαρμόζουν αυτή την τεχνική κατά τη διάρκεια των εξετάσεων.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να τονίσω ότι το άγχος των εξετάσεων μπορεί να οδηγήσει σε κρίση πανικού και για να το αποφύγει κανείς χρειάζεται:
- Να έχει ήδη εξασκηθεί στη διαφραγματική αναπνοή
- Να έχει την αίσθηση ότι έχει κάνει το καλύτερο που μπορούσε κατά την προετοιμασία του/ης
- Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων ο/η μαθητής/ρια είναι βοηθητικό να ξεκινά από τα εύκολα θέματα και μετά να καταπιάνεται με τα δύσκολα.
- Να ζητά διευκρινήσεις για ό,τι απορίες έχει
- Να κάνει διαλείμματα 1-2 λεπτών για να ξεκουραστεί κατά τη διάρκεια των εξετάσεων αν αυτό το έχει ανάγκη
Αναφορικά με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στο να είναι υποστηρικτικοί, ενθαρρυντικοί προς τους μαθητές/ριες εστιάζοντας στο ότι αυτές οι εξετάσεις δεν είναι παρά μια μονάχα δοκιμασία από την οποία δε κρίνεται οριστικά η εξέλιξη της ζωής τους, ότι δεν υπάρχει αποτυχία παρά ευκαιρία επαναπληροφόρησης, καθώς και ότι θα υπάρχουν παραπάνω από μία ευκαιρίες για να εκπληρώσουν τα όνειρά τους.
Ιδιαίτερα, οι γονείς χρειάζεται να αφήνουν τα παιδιά τους να επιλέξουν αυτό που επιθυμούν, δίχως να μεταφέρουν τα δικά τους ανεκπλήρωτα όνειρα, να μην τα ωθούν σε βαθμοθηρία-τελειοθηρία, γιατί εν τέλει αυτός/ή που θα τα καταφέρει καλύτερα δεν είναι αυτός/ή που παίρνει πάντα το μεγαλύτερο βαθμό, αλλά αυτός/η που προσαρμόζεται καλύτερα στις συνθήκες καθώς και να δίνουν τον απαραίτητο χρόνο στο να ακούν το παιδί τους δίχως να το επικρίνουν.
Επιπρόσθετα, σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς χρειάζεται να τονίσω ότι είναι απαραίτητη η μη συνεχής εστίαση στους άριστους μαθητές, αλλά η ενίσχυση και ενθάρρυνση των μέτριων, ώστε να βελτιώσουν την απόδοσή τους καθώς και να τους στηρίξουν με το άγχος εξετάσεων.
Βάσει των παραπάνω η πολύτιμη φροντίδα στη διαχείριση του άγχους των εξετάσεων των μαθητών/ριων αποτελεί σημαντικό παράγοντα στο να αισθανθούν οι μαθητές/ριες πιο σίγουροι/ες για τον εαυτό τους προς την εκπλήρωση του στόχου τους.